I'JAZ AL-QUR'AN DALAM TAFSIR LUGHAWI PERSPEKTIF ALI BIN AHMAD AL-MAHAIMY
(Studi Analisis Tafsir Tabshîru Ar-Rahmân wa Taysîru Al-Mannân)
DOI:
https://doi.org/10.30868/at.v10i02.8520Keywords:
I’jaz, Lughawi, Nazhm Al-Qur’an, al-MahaimyAbstract
Kata mukjizat Al-Qur’an dewasa ini sering kali dikaitkan dengan penemuan-penemuan terbaru oleh para ilmuan yang kemudian diklaim bahwa hal tersebut telah dinyatakan dalam Al-Qur’an sejak lama. Namun demikian, i’jâz ‘ilmy yang akhir-akhir ini sering dibicarakan bukanlah satu-satunya bentuk i’jâz dalam Al-Qur’an. Secara global, ulama membagi i’jâz Al-Qur’an kepada tiga aspek. Salah satunya adalah aspek bahasa atau lughawi. Bahkan, para ulama jauh lebih dahulu mengungkap aspek i’jâz lughowiy ini dibanding dua aspek lainnya, yaitu aspek ‘ilmiy dan tasyrî’iy. Kajian i’jaz lughawi mulai berkembang, namun masih berupa pengantar akan pentingnya ilmu ini, belum menghasilkan produk tafsir lughawi secara lengkap, karya tafsir lengkap bercorak lughawi baru muncul pada ke-8 H. Abu Ja’far bin Az-Zubair (w. 708 H). Selanjutnya, pada abad ke-9 muncul pula Burhanuddin al-Biqa’i (w 809 H) menulis tafsir lengkap tentang kebersinambungan ayat dan surat dengan judul nazhmud-duror fi tanasubil ayati was-suwar. Diantara ulama tafsir yang telah mencurahkan perhatian sangat tinggi dalam tema kajian yang sama adalah Syaikh Ali bin Ahmad al-Mahaimy. Ia merupakan seorang ulama berasal dari India, Kajian I’jaz Al-Qur’an dari sisi lughowiy, nampaknya merupakan tren yang cukup menarik pada abad ke-9 H di masa hidup al-Mahaimy. Dalam penelitian ini penulis akan mengkaji terhadap metodologi Ali bin Ahmad Al-Mahaimy dalam kitab tafsir Tabshîru Ar-Rahmân wa Taysîru Al-Mannân bi ba’dhi mâ yusyîru ilâ I’jâzi Al-Qur’ân. Dengan metode deskriptif-analitis penulis akan memaparkan dan menguraikan dimensi i’jaz Al-Qur’an. Dari hasil penelitian ditemukan, Unsur-unsur i’jaz Al-Qur’an dalam kitab tafsir al-Mahaimy, beliau menggunakan ilmu munasabat yang sangat kental. Dalam menuangkan ilmu munasabat-nya ia berprinsip untuk tidak terlalu berpanjang-panjang hingga jatuh pada takalluf, cacat dan dapat mendatangkan kebosanan pembaca.
References
Abu Bakar, Syukron, “asy-Syaikh Al-Mahaimy wa tafsiruhu al-Musamma bi tabshiru ar-rahman wa taysiru al-Mannan bi ba’dhi ma yusyiru ila I’jazi al-Qur’an”, dalam jurnal Al-Mu’ashirah, vol. 15, No 1, Januari 2018,
Al-‘Abbasy, Abdurrahim bin Abdurrahman, Ma’ahid at-Tanshish ‘ala Syawahid at-Talkhish Beirut: DKI, tt.
Al-Azizi, Abdul Syukur, Sejarah Terlengkap Peradaban Islam Yogyakarta: Noktah, 2017
al-Baghdadi, Abu Mansur, Ushul ad-Din, Istanbul: ad-Daulah, 1928
Al-Bujairimy, Sulaiman bin Muhammad, Tuhfatul habib ‘ala syarh al-Khathib, Darul Fikr, 2007
Al-Fairuzzabadi, Muhammad bin Ya’qub, Al-Qamus Al-Muhith, Qaherah: Dar al-Hadits, 2008
Al-Ghauri, Sayyid Abdul Majid, “Tafasir Al-Qur’an al-Karim li ‘ulama al-Hind bi al-‘Arabiyyah” sebuah paper yang diseminarkan pada The 6th Annual International Qur’anic Conference 2016.
al-Ghazaly, Abu Hamid, Jawahir Al-Qur’an wa Duraruh, Beirut: Dar Ihya al-‘Ulum, 1990
Al-Himshi, Na’im, Fikrah I’jaz Al-Qur’an min al-Bi’tsah an-Nabawiyyah ila ‘Ashrina al-Hadhir, Beirut: Muassasah ar-Risalah 1980
Al-Husani, Abdul-Hayy, al-I’lam biman fi Tarikh min al-A’lam Beirut: Dar Ibn Hazm, 1999
Ali bin Ahmad Al-Mahaimy, Tafsir Al-Mahaimy, tahqiq Ahmad farid al-Mazidy, Book Publisher : Lebanon, 2011
Al-ifany Sayyid Husein, Zahrul Basatin min Mawaqif al-‘Ulama ar-Rabbaniyyin, Dar Ifany, 2009
al-Jailami, Faqir Muhammad, Hadaiq al-hanafiyyah Munsyi Nawal Kisyur, 1303 ‘Ulum al-Islamiyyah,Beirut: Dar Ibn Hazm, 2009
al-Karmani, Burhanuddin, Al-Burhan fi Taujih Mutasyabih Al-Qur’an Lima Fiihi Minal Hujjati wal Bayan
al-Kattani, Hussain Ali, Ti’dadul-Muslimin fil-‘ Âlam,Lebanon: DKI, tt.
Al-Khalidy, Shalah Abdul-Fattah, I’jaz Al-Qur’an al-Bayany wa dalailu Mashdaruhu ar-Rabbany, Oman: Dar Amar, 2000
al-Khatib, Musthafa abdul karim, Mu’jam Musthalahat wal-Alqab at-Tarikhiyyah Beirut: Muassasah ar-Risalah
Al-Malibary, Abdun-Nashir Ahmad, tarajim ulama asy-Syafi’iyyah fi ad-Diyar al-Hindiyyah darul fath
Al-Malibary, Abdun-Nashir Ahmad, tarajim ulama asy-Syafi’iyyah fi Diyar al-Hindiyyah, Dar al-Fath,
al-Maliki, Muhammad bin Alawi, Al-Qawaid al-Asasiyah fi ulum al-Qur’an, Jakarta: Hai’ah Ash-Shafwah, tt.
Al-Mubarakfuri, Shafiyurrahman, Minnatul-Mun’im fi Syarhi Shahih Muslim, Riyadh : Darus-salam
Al-Mufti, Muhammad, dkk, Madkhal ila ‘ulum Al-Qur’an al-Karim wa as-Sunnah an-Nabawiyyah, Jordan: Dar Amwaj, 2012
al-Qalqasyandi, Ahmad bin Ali, Shubhul a’sya fi Shina’atil Insya Beirut: DKI
al-Qarni, Abdullah Muqbil, Ârâ’ al-‘Ulama fi tahdid aujuh al-I’jâz, Makkah: Haiah ‘alamiyyah lil I’jaz ‘Ilmy, tt.
Al-Qaththan, Manna’, Mabahits fi Ulum Al-Qur’an, Riyadh, Maktabah Al-Ma’arif, 2000
Al-Qisy, Abdul Muhsin Ali, Tathawwur Dirâsah Mafhûm al-I’jaz al-Balâghy li Al-Qur’an al-Karim, Yordania: Dar Dajlah, 2017
al-Qurthubi, Muhammad bin Ahmad, al-Jâmi’ li Ahkami Al-Qur’an, Beirut: Muassasah Ar-Risalah, 2006
Anis, Ibrahim, dkk. Mu’jam al-Wasith, maktabah syuruq dauliyah, 2004
an-Nabhani, Yusuf, Hujjatullah ‘ala al- âlamîn fi Mu’jizati Sayyidil Mursalin, Beirut: DKI, 1995
an-Nadawi, Muhammad Harun al-Azizy, Al-‘Allamah al-Mahaimy wa Tafsiruhu Tabshiru Ar-Rahman wa Taisiru Al-Mannan, dalam www.nidaulhind.com al-bahts al-islami, Rabi’ ats-Tsani 1418 H,
An-Nadawi, Sa’id Hasan, Al-Maktabah al-Qur’aniyyah fi al-Hind fi al-Qarn ats-Tsani ‘asyar al-Hijri al-Mathbu’ minha wa al-Makhthuth Beirut: DKI
an-Nursi, Sa’id, al-Maktubat, terj. Ihsan Qasim Shalihy, Cairo: Sozler Publication, 2004
Ar-Rafi’i, Muhammad Shadiq, I’jaz Al-Qur’an wa al-Balaghah an-Nabawiyyah, Beirut: Dar al-Kitab al-‘Araby, 1973
Ar-Razy, Fakhruddin, Mafatih al-Ghaib, al-‘amirah asy-syarqiyyah, 1324
Ar-Rummani, dkk, Tsalatsu Rasail fi I’jaz Al-Qur’an, Mesir: Dar al-Ma’arif
ar-Rumy, Fahd bin Abdurrahman, “Ittijahat at-Tafsir fi al-Qarn ar-Rabi’ ‘asyr al-Hijry” risala,h li naili darajah ad-Dukturah.
Ash-Shalaby, Ali, Al-Mu’jizah al-Khalidah, Darul Ma’rifah, tt.p
As-Sakaky, Yusuf bin Abu Bakar, Miftahul Ulum.
As-Suyuthi, Jalaluddin, al-Itqan fi Ulum Al-Qur’an, Lebanon: Dar Al-Kotob Al-Ilmiyyah, 2010
Asyur, Muhammad Thahir, at-Tahrir wa at-Tanwir, Tunisia : Dar at-Tunisiyah, 2008
Asyur, Washfi, Nahwa Tafsir Maqashidi lil Qur’an al-Karim, qaherah: Mufakkirun, 2019
Atabik Ali dan Ahmad Zuhdi Muhdlor, Kamus Kontemporer Arab-Indonesia Yogyakart: Multi Karya Gafika, tt.p
Azad, Ghulam Ali, Sibhatul Marjan fi Aatsari Hindustan Iraq: Dar al-Rafidain, 2015
Az-Zirikly, Khairuddin bin Muhammad, al-a’lam qamus tarajim, Dar al-Ilm, 2002
Basya, Ismail, Hadiyyatul Arifin Asma’ al-Muallifin wa Atsar Al-Mushannafin min Kasyfi Azh-Zhunun. Beirut: DKI, tt.
Darraz, Muhammad Abdullah, an-Naba’ al-‘Azhim, Saudi: Dar Thayyibah, 1997
Faid, Abdul Wahhab, Manhaj Ibnu ‘Athiyyah fi Tafsiri Al-Qur’an al-Karim, Kairo: Hai’ah Amah li Syuun Mathabi’ Amiriyah, 1973
Faris, Ibnu, Mu’jam Maqâyîs al-Lughah, Beirut: DKI, tt.
Haqqi, Muhammad Shafa Syaikh Ibrahim, Ulûmul Qur’an min Khilâl Muqaddimât Tafâsir, Beirut: Muassasah Ar-Risalah
Ismail, Sya’ban Muhammad, Al-Madkhal li Dirasat Al-Qur’an wa as-Sunnah wa
Khaldun, Abdurrahman Ibnu, Muqaddimah Ibnu Khaldun, Dar al-Fikr, tt.
Kisyk, Abdul Hamid, fi Rihab at-Tafsir, al-Mishr al-Hadits, tt.
Kompas, India Bangkitnya Raksasa Baru Asia, Jakarta: 2007
Munawwir, AW, Al-Munawwir Kamus Arab – Indonesia, Surabaya: Pustaka Progresif, 1997
Qaddury, Ghanim, Muhadharat fi ‘ulum Al-Qur’an, Oman: Dar ‘Ammar, 2003
Quthb, Sayyid, At-Tashwir al-Fanny fi Al-Qur’an, Qahirah: Dar Asy-Syuruq, 2004
Ridha, Muhammad Rasyid, Tafsir al-Manar Beirut: DKI
Rozabi, Izzur, Percikan Api Sejarah Malang: UB Press
Taymiyyah, Ibnu, Qa’idah fi al-Mu’jizat wa al-Karamat Yordania: Maktabah al-Manar, 1989
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Citation Check
License
Copyright (c) 2025 Wahyu Riyadhi, Ade Naelul Huda, Ziyadul Haq

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgment of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgment of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).



